İran’ın Sakız kentinden başkent Tahran’a akrabalarını ziyarete gelen Mahsa Amini erkek kardeşinin kullandığı aracı durduran 3 Eylül’de ahlak polisince gözaltına alınmıştı. Kardeşine, nasihat edilip serbest bırakılacağı söylenerek götürülen genç kadının, gözaltına alındıktan iki saat sonra komaya girdiği ve kaldırıldığı hastanede 16 Eylül günü katletmişti.
Devlet televizyonu Amini’nin dövüldüğü iddialarını yalanlayarak, polisin genç kadını “nasihat etmek ve eğitmek” üzere karakola götürdüğünü ve orada kalp krizi geçirdiğini söylesede Amini’nin katledilmesiyle Rojhilat (Doğu) Kürdistan ve İran’da patlak veren isyan dalgası giderek büyüdü. 80’i aşkın şehre yayılan kadınların öncülüğündeki eylemlerde halk, polis araçları, karakollar ve hükümet binalarını ateşe verdi, “Diktatöre ölüm”, “Jin, jiyan, azadi (Kadın, yaşam, özgürlük)” sloganlarıyla yürüyüşler düzenlendi. Yürüyüşlere on binlerce kişi katıldı.
İran polisi ve hükümetin paramiliter güçleri Basij ise ayaklanmayı bastırmak için onlarca şehirde halka biber gazı, tazyikli su ve sopalarla saldırdı. Halkın saldırıya taşlar ve ateşe verdikleri barikatlarla direnmesi üzerine polisler halka ateş açtı. Yerel kaynaklar aralarında çocukların da bulunduğu 31 kişinin katledildiğini aktarırken, İran hükümeti şu ana kadar ölümlerden 17’sini kabul etti, ancak ölenlerin “silahlanmış muhalifler” tarafından öldürüldüğünü iddia etti.
Eylemlerde bini aşkın kişi yaralanırken, yüzlerce insan ise tutuklandı. Eylemlere öncülük ettiği bilinen kadın hakları savunucusu onlarca kadın ise ev baskınlarıyla gözaltına alındı. Gözaltına alınan bazı kadınların akıbeti henüz öğrenilemedi. Bazı noktalarda faşist molla rejimi güçleri halkın direnişi karşısında geri çekilmek zorunda kaldı.
İran Devlet Başkanı İbrahim Reisi, İran’da ifade özgürlüğü olduğunu ancak “kaosa sürükleyen hareketlerin kabul edilemez olduğunu” iddia etti. İran hükümeti yetkilileri, İran polis kuvvetleri hakkında “yanlış bilgi” yayanlar hakkında işlem yapılacağını ve eylemlere katılımın “yasadışı” olduğunu açıkladı. İran rejimi, ayaklanmaya engel olmak için hükümet yanlısı grupları da devreye soktu. Faşist molla rejimi taraftarları, birçok kentte eylemler düzenleyerek hükümete olan desteklerini göstereceklerini duyurdu.
Eylemler 1 haftasını geride bırakırken, protestocular dün (22 Eylül) Tahran’da Savcılığa saldırdı. Ayrıca iki karakolun da ateşe verildiği öğrenildi.
İran’da Rojhilat Kürdistan başta olmak üzere eylemlerin yaygınlaştığı noktalarda internet ve mobil servis sağlayıcılarının sinyalleri ise tamamen kesildi.
